Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στην Ελλάδα, τα πράγματα δεν προχωράνε όπως θα έπρεπε να προχωράνε, δεν υπάρχει σεβασμός, δεν νιώθουμε τη διαφορετικότητα αυτών των ατόμων, δεν αγαπάμε το πνεύμα αλλά το σώμα, δεν είμαστε αλληλέγγυοι.
Ο Γιάννης Ζουγανέλης δεν χρειάζεται συστάσεις. Συνθέτης, τραγουδιστής, στιχουργός, ηθοποιός, κωμικός, παρουσιαστής, διδάσκαλος, ξεχωρίζει σε ό,τι κάνει. Όμως εκτός από σπουδαίος καλλιτέχνης είναι και σπουδαίος άνθρωπος. Έχοντας βιώσει από μικρή ηλικία τους αποκλεισμούς που προκαλούν οι αναπηρίες (λόγω της αναπηρίας των γονέων του) είναι δεινός υπερασπιστής των δικαιωμάτων των αναπήρων και προσπαθεί να συμβάλει στην ευαισθητοποίηση του κόσμου και στη προώθηση της –αυτονόητης- ισονομίας.
Μιλώντας στο περιοδικό “ΜΠΟΡΩ”, ο κ. Ζουγανέλης αναφέρεται στον κοινωνικό ρατσισμό και στον χλευασμό που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρίες, αλλά και στο έλλειμμα παιδείας, ενημέρωσης και αλληλεγγύης, αγάπης και κατανόησης που κρύβονται πίσω από αυτούς.
συνέντευξη στη ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑ
Υπάρχει στίγμα για τα παιδιά με αναπηρία; Ξέρω ότι δεν θέλετε να αναφέρονται τα άτομα με αναπηρία ως άτομα με ειδικές ανάγκες ή άτομα με ειδικές ικανότητες…
Ο όρος είναι συγκεκριμένος: είναι άτομα με αναπηρία, όλα τα άλλα τα θεωρώ λόγια ψεύτικα, λόγια της πραγματικότητας και όχι της αλήθειας. Ειδικών αναγκών είμαστε όλοι- εγώ έχω τις δικές μου ειδικές ανάγκες, εσείς τις δικές σας. Ένας λόγος που δεν λέμε τα πράγματα όπως είναι, είναι ακριβώς ο κοινωνικός ρατισμός.
Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στην Ελλάδα, τα πράγματα δεν προχωράνε όπως θα έπρεπε να προχωράνε, δεν υπάρχει σεβασμός, δεν νιώθουμε τη διαφορετικότητα αυτών των ατόμων, δεν αγαπάμε το πνεύμα αλλά το σώμα, δεν είμαστε αλληλέγγυοι. Έχω απογοητευτεί πάρα πολύ, παρόλο που δεν θέλω να απογοητεύομαι.
Τι σας έχει απογοητεύσει;
Το έλλειμμα του πολιτισμού μας, η δηθενιά, ότι δεν προσφέρουμε πια αυτό που θα πρέπει να προσφέρουμε, σε αγάπη και σε είδη. Κάποτε εταιρείες που ήταν οικονομικά εύρωστες διέθεταν διάφορα ποσά για να μπορούν αυτά τα άτομα να μπαίνουν στη διαδικασία της ισονομίας, να μπορούν να τρώνε, να ντύνονται, να παίρνουν τα φάρμακά τους.
Πλέον, πηγαίνουμε στις λογικές των εντυπώσεων και όχι της αλήθειας. Αυτό με έχει απογοητεύσει πολύ και με έχει θυμώσει. Με έχει απογοητεύσει επίσης το έλλειμμα της αλληλεγγύης, ότι ασχολούμαστε με τον δικό μας τον μικρόκοσμο, χωρίς να ισορροπούμε με την αλήθεια όλων των ανθρώπων. Η πολιτεία πρέπει να προχωράει όλη μαζί, ο ατομισμός είναι ό,τι χειρότερο υπάρχει.
Ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι σαλιγκάρι, να έχει καβούκι. Ο άνθρωπος είναι κοντά στον άγγελο, πρέπει να βγάζει φτερά και να πετάει και να χαρίζει στους άλλους αγάπη, έρωτα, πίστη και να στρώνει χαλί για να μπορεί να πατήσει ο αναξιοπαθών.
Τι θα πρέπει να γίνει για να αντιμετωπίσουμε το στίγμα και τον κοινωνικό ρατσισμό που προαναφέρατε;
Χρειάζεται ενημέρωση, ισονομία σε όλα τα επίπεδα. Ακόμη και στον χώρο των αναπήρων υπάρχει πρόβλημα. Υπάρχουν άνθρωποι που εκμεταλλεύονται την αναπηρία τους για να μπορούν να αποσπάσουν πράγματα. Ξέρω π.χ. πλούσιο ανάπηρο που παίρνει κάρτα αναπηρίας για να μπορεί να χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Πρέπει να μπούμε σε μια διαδικασία να αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη του άλλου. Και η μάνα μου δικαιούτο να πάρει κάρτα, αλλά επειδή ο μπαμπάς μου εργαζόταν και εκείνη εργαζόταν, όταν της την έδωσαν δεν τη χρησιμοποίησε για να υπάρχει περίσσευμα για αυτούς που την είχαν απόλυτη ανάγκη. Επίσης, πολλοί ντρέπονται για την αναπηρία τους. Ντρέπονται ακριβώς επειδή η κοινωνία είναι χλευαστική απέναντι σε ο,τιδήποτε έχει να κάνει με αναπηρία. Υπάρχει έλλειμμα ευαισθητοποίησης, έλλειμμα αγάπης, έλλειμμα κατανόησης. Έχουμε φάει στη μάπα την ισοπέδωση της μαζικότητάς μας.
Δεν έχουμε μπει στη διαδικασία να αποδεχόμαστε τον άλλο ως διαφορετικό, ως προσωπικότητα, ως πνεύμα, ως έναν μοναδικό άνθρωπο. Τον αποδεχόμαστε μέσα από μια λειτουργία μαζική. Όμως, εγώ δεν πιστεύω καθόλου στη μάζα, δεν πιστεύω καθόλου σε λογικές που μαζικοποιούν τους ανθρώπους, όπως το lifestyle, η παγκοσμιοποίηση, τα μαζικά κινήματα.
Ο ρατσισμός ωστόσο δεν αφορά μόνο στα άτομα με αναπηρία -υπάρχει και στην καθημερινότητα. Υπάρχει φαλλοκρατία. Οι γυναίκες χλευάζονται στον τρόπο που οδηγούν, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν τους δίνεται βήμα.
Είχατε κάνει μία παράσταση πέρσι για τον εκφοβισμό και μία παράσταση παλαιότερα για την αναπηρία.
Κάνω διάφορα πράγματα πάνω σε αυτόν τον τομέα, γιατί το θεωρώ υποχρέωσή μου, όχι μόνο στη μνήμη των γονέων μου, αλλά υποχρέωση απέναντι σε όλον αυτόν τον κοινωνικό ρατσισμό που τον έζησα μεν, αλλά δεν τον βίωσα, γιατί έκανα τις δικές μου μικρές επαναστάσεις. Έζησα όλο αυτό το πράγμα, τον χλευασμό, τους αποκλεισμούς.
Γι’ αυτό και κάνω αρκετά πράγματα γύρω από αυτή τη λογική. Αλλά δεν έχω εισπράξει, με εξαίρεση ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων την αποδοχή αυτής της πρωτοβουλίας. Ακόμη και συνάδελφοι στον χώρο των τεχνών πολύ δύσκολα συμπράττουν σε δηλώσεις για την επικοινωνία, την παιδεία και την εξεύρεση πόρων, χρημάτων για διάφορες δράσεις: αποϊδρυματοποίηση, ένδυση, υπόδυση, σίτιση.
Έχω παράπονο από τους συναδέλφους μου, ότι τη λογκή συνάδελφος δεν την εννοούν. Υπάρχουν βέβαια και τρομερές εξαιρέσεις. Άλλοι δεν μπορούν να συνεισφέρουν επειδή δουλεύουν παραπάνω για να ισορροπήσουν κι αυτοί στον βιοπορισμό. Άλλοι, απλώς δεν έχουν την πολυτέλεια της σκέψης.
Πόσο σημαντικό είναι να είμαστε ενεργοί πολίτες και όχι πολίτες του καναπέ;
Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Το πιο σημαντικό. Εγώ δεν το έχω αποποιηθεί αυτό, παίρνω θέσεις, υβρίζομαι γιατί παίρνω θέσεις, άλλες φορές υβρίζομαι γιατί δεν μιλάω, άλλοτε επειδή δηλώνω την ιδεολογική μου ταυτότητα. Κάποιες φορές, με μέμφονται γιατί μιλάω για την πατρίδα και τη διαφορετικότητα της πατρίδας- έχω διευκρινίσει όμως, ότι δεν είμαι εθνικιστής, είμαι πατριώτης: Δεν μπορώ την ξενοδουλεία, δεν μπορώ τα ψέματα, δεν μπορώ τις εισαγόμενες πολιτικές, λατρεύω την ελληνική παιδεία και ισορροπώ μόνο με αυτήν. Ο πολίτης διαθέτει μια μεγάλη υπόσταση, ανώτερη κι από του πολιτικού.
Ο πολίτης προκαλεί την πολιτική, προκαλεί την κυβερνητική, επιλέγει να κυβερνηθεί. Σαφώς για ό,τι συμβαίνει έχουν μεγαλύτερη ευθύνη οι κυβερνώντες, αλλά στην κυβερνητική συμπεριλαμβάνονται και οι πολίτες. Δυστυχώς όμως οι πολίτες σήμερα δεν είναι ενεργοί, είναι τύποι που παρακολουθούν περιμένοντας από κάποιον άλλο να βγάλει το φίδι από την τρύπα – κάτι που τελικά δεν κάνει κανείς!
Όταν ακούει κάποιος το όνομά σας, του έρχεται στο νου κάτι χαρούμενο και αισιόδοξο. Όμως τώρα σας βλέπω κάπως απαισιόδοξο.
Φυσικά είμαι υπέρ της αισιοδοξίας και είμαι αισιόδοξος. Κάνω τα αδύνατα δυνατά με ένα τρομερό τίμημα, αφού παρατηρώ και αποσπώ από τους ανθρώπους αυτό που τους συμβαίνει, να το μετατρέπω μέσα από τη σάτιρα ή από την κωμικότητα (η κωμικότητα πιστεύω ότι είναι ό,τι πιο σοβαρό υπάρχει στη ζωή) σε χαμόγελο. Μου αρέσει να τραγουδάω να παίζω στον κόσμο, να τους κάνω να σκέφτονται, να γελάνε ή να συγκινούνται μερικές φορές.
Αισιοδοξώ και γελάω. Πιστεύω ότι η αλήθεια, η οποία δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα, έχει σχέση και με την αισιοδοξία. Δεν μπορείς να είσαι ψεύτης και να μπεις στη διαδικασία της χαράς.
Δεν γίνεται, είναι ψεύτικη η χαρά. Ούτε στον έρωτα, ούτε στην αγάπη, ούτε στην αλληλεγγύη, ούτε στα αγκαλιάσματα. Πολλές φορές αγκαλιάζω ανθρώπους και αντιμετωπίζω στρυφνότητα και αποχωρώ.
Είναι πολύ ωραίο να αγκαλιάσεις ένας άνθρωπο και να νιώσεις ότι εισπράττεις αγκαλιά και ότι υπάρχει αυτός ο αέναος κύκλος της ενέργειας.
Μπορείτε να μου πείτε τι κάνετε φέτος τον χειμώνα;
Eίμαι ευτυχής γιατί εργάζομαι στο θέατρο μαζί με τον Βλαδίμηρο Κυριακίδη. Παίζουμε το «Παράξενο ζευγάρι», του Νηλ Σάιμον, ένα έργο που είναι επίκαιρο πραγματικά, διότι βασίζεται στη διαχρονικότητα της ζωής μας, με τη φιλία, με το συναίσθημα, με το πώς η κοινωνία επιδρά μέσα στα συναισθήματα. Μία παράσταση που ασχολείται με τις «αναπηρίες» των αρτιμελών.
Μαζί μας παίζουν ο Πάνος Σταθακόπουλος, ο Γιώργος Χατζής, ο Ντίνος Σπυρόπουλος, ο Ερμόλαος Ματθαίου, η Ιωάννα Ασημακοπούλου και η Βάσω Γουλιελμάκη, σε σκηνοθεσία του Βλαδίμηρου, που είναι ένα καταπληκτικό παιδί, που με τιμά με τη συνεργασία του. Εγώ παίζω έναν χαρακτήρα που δεν μου μοιάζει αλλά μου αρέσει πολύ.
Τι χαρακτηριστικά έχει;
Είναι ωχαδελφιστής, φαλλοκράτης, ατημέλητος, μένει σε ένα σπίτι βρώμικο, παίζει συνεχώς χαρτιά, είναι αθλητικογράφος, νομίζει πως είναι μάγκας, λέει ότι είναι γητευτής γυναικών, αλλά μεταλλάσσεται με τη στάση του άλλου που είναι ακριβώς το αντίθετο.
Είναι πρόκληση ένας τόσο κόντρα ρόλος;
Πρόκληση είναι όλα! Εγώ μπορεί να δω ένα συννεφιασμένο πρωινό και να προκληθώ. Εγώ δεν είμαι του «ωχ», είμαι του «αχ»! Δεν πιστεύω στα «ωχ», πιστεύω στα «αχ». Προκαλούμαι κάθε μέρα! Και παίζω και με τα «παιδιά» (εγώ θεωρώ ακόμη τον εαυτό μου παιδί), τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, τον Δημήτρη Σταρόβα, τη Μιρέλα Πάχου, τον Steve Tessen, τη Φρόσω Στυλιανού, στην «Ακτή Πειραιώς».
Και είμαι ευτυχής διότι καταφέρνω να έχω επιλογές και να μην πέφτω στην παγίδα να κάνω και πράγματα που δεν μου αρέσουν. Επειδή από το θέατρο δεν μπορεί να ζήσει πια κανένας μας. Είναι ασκητικό το θέατρο πια, παρόλο που ο κόσμος το στηρίζει από το υστέρημά του. Ξέρω πολλούς συναδέλφους που κάνουν πράγματα που δεν τα γουστάρουν, αλλά εγώ τους λέω «κάντε το».
Γιατί όταν απαξιωθείς από την ύλη, αυτοαπαξιώνεσαι και γίνεσαι εμπαθής και μπαίνεις στη διαδικασία της μιζέριας. Ο άνθρωπος είναι γεννημένος για την αφθονία και η ελληνική γλώσσα απαντάει σε αυτό: αφθονία σημαίνει απουσία φθόνου.Έχω κάνει τέλος έναν σατιρικό δίσκο που υπό τον τίτλο «Αλλιώς τα έβλεπα».