Το μέσον για να γεφυρωθεί η απόσταση που μας χωρίζει από αυτόν τον Άλλο, τον διπλανό μας, Νίκου Βασιλειάδη , δημοσιογράφου - συγγραφέα.
Πάει καιρός που το έχω καταλάβει καλά πως δεν θα είχε κανένα νόημα και δεν θα ήταν εύκολο να μιλά κανείς για την τέχνη, για την ποίηση, για την λογοτεχνία, το θέατρο και τον κινηματογράφο, αν η ζωή ήταν έτσι όπως φαίνεται και μόνον, αν όλα, δηλαδή, τα πράγματα στη ζωή ήταν αυτό που λέει τ’ όνομά τους και τίποτ’ διαφορετικό. Όσο απλωμένη είναι η ζωή στην επιφάνεια, άλλο τόσο υπάρχει και στο βάθος της , με αποτέλεσμα οι κρυμμένες και αόρατες δυνατότητές της να είναι πολύ περισσότερες και πολύ πιο δυνατές συναισθηματικά από αυτές που βλέπουμε. Η τέχνη, όπως βρίσκει την έκφρασή της, είτε στην υποκριτική μιας θεατρικής παράστασης, είτε σε έναν καμβά, είτε σε μια φωτογραφία, είτε στις σκοτεινές αίθουσες ενός κινηματογράφου, είτε στις σελίδες ενός βιβλίου, είναι η φαντασία που μετουσιώνεται σε εικόνες και λέξεις που περικυκλώνουν το μυαλό του δημιουργού όπως περικυκλώνεται ο μελισσοκόμος από τις μέλισσες μεταβάλλονται σε μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης και έρχονται να κατοικίσουν να φτιάξουν την ατομική, προσωπική κυψέλη του θεατή ή αναγνώστη.
Αν οι δημιουργοί τους επιλέξουν να τις παραθέσουν στεγνές όπως γεννήθηκαν, όπως ειπώθηκαν από τα στόματα χιλιάδων ανθρώπων, τότε αυτές θα παραμείνουν νεκρές, ανέκφραστες. Εάν όμως θελήσουν με αυτές να αγγίξουν τα βάθη της ανθρώπινης ζωής, τότε αυτές αμέσως και αβίαστα έχουν τον μοναδικό τρόπο να γίνονται το όχημα και το μέσο να εκφράσουν τις ιδέες και να φτιάξουν μια νέα υπερβατική πραγματικότητα. Τέχνη είναι ένας συνεχής πόλεμος, ένας παθιασμένος αγώνας να μην αφήσεις τις εικόνες ή τις λέξεις να βουβαίνονται, να παγώνουν, να μένουν σαν τις άψυχες πέτρες και να σιωπούν ενώ γνωρίζεις πως όλα έχουν κάτι να πουν, ακόμα και με την σιωπή τους.
Τέχνη και δημιουργοί με συνεισφορά στον πολιτισμό και στη συνολική του ουσία είναι όσοι παιδεύουν και παίδεψαν την έκφραση, τα χρώματα τις λέξεις και τις νότες δίχως στιγμή να αρνηθούν τον εαυτό τους, το σώμα τους και την ψυχή τους, σε όποια κατάσταση και αν βρίσκεται αυτός. Τέχνη κάνουν όσοι ζουν την τέχνη παλεύοντας και την παλεύουν ζώντας, σε μια κατάσταση φυγής, αλλά και με την αμετακίνητη επιθυμία να κάνουν την ένταση πλούτο της κοινωνίας όπου όλοι μας ανεξαιρέτως πλούσιοι φτωχοί αγράμματοι και μορφωμένοι σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν βρισκόμαστε θα συνειδητοποιήσουμε πως είμαστε προσκεκλημένοι της. Και αυτή η ιερουργία της τέχνης, η δραματουργία δεν μπορεί παρά να μην έχει τον ύψιστο ρόλο της θεραπευτικής, σωματικής ή ψυχικής, αφού αξιοποιώντας την δυναμική του θεάτρου, της ζωγραφικής, της γλυπτικής, περνά τον καλλιτέχνη αλλά και τον θεατή σε ένα μεταβατικό χώρο όπου χτίζονται νέες σχέσεις που διαμεσολαβούνται από ρόλους κείμενα μύθους και αλλά υλικά.
Το παίξιμο ρόλων, η κατασκευή και αφήγηση ιστοριών, οι μάσκες, οι τεχνικές γλυπτών, ζωγραφικής και tableau vivant, αναδεικνύουν τον ρόλο μας σαν κοινωνία στη κατεύθυνση της ψυχοσωματικής θεώρησης του ανθρώπου, δημιουργώντας ένα σπάνιο και πολύτιμο συνάμα πολιτιστικό μόρφωμα εισάγοντας την έννοια του αισθητικού στη θεραπευτική διαδικασία απαραίτητο διακήβευμα στην μεταμοντέρνα εποχή μας. Η τέχνη σπάει φραγμούς, ενώνει ανθρώπους, στηρίζει την δράση της έχοντας πάντοτε κατά νου ότι τέχνη είναι μια αρχέτυπη και πανανθρώπινη γλώσσα με την οποία ο άνθρωπος εκφράζει τις σκέψεις, τις ιδέες, τα αισθήματα, τις λαχτάρες και τους φόβους του. Η επαφή με την τέχνη οδηγεί στην αισθητική συγκίνηση και στην καλλιέργεια, ενώ συγχρόνως ψυχαγωγεί, εμπλουτίζει και εκλεπτύνει τον ψυχικό μας κόσμο. Η τέχνη ωθεί τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τους προσωπικούς τους φραγμούς και χτίζει γέφυρες ανάμεσα στους πολιτισμούς και τις γενιές. Για αυτό και κάθε άνθρωπος με αναπηρία ή μη, με οποιαδήποτε ιδιαιτερότητα, σε κάθε ηλικία, δικαιούται να απολαμβάνει την τέχνη και να συμμετέχει, ως δημιουργικός καλλιτέχνης ισότιμα σ’ αυτήν. Πριν από έναν χρόνο θυμάμαι την ομάδα ΘΕΑΜΑ να παρουσιάζει τους «Πέρσες» του Αισχύλου. Μια ομάδα Θεάτρου Ατόμων με Αναπηρία, αποτελούμενη από ηθοποιούς με αναπηρία, ανέβασε την παράστασή της στη σκηνή του Εθνικού στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και εισέπραξε το χειροκρότημα του κόσμου γιατί απλά... έκανε καλό θέατρο.
Μία ανάγκη ταυτόσημη με την ανθρώπινη ύπαρξη, άρα και απείρως μεγαλύτερη από ό,τι θα μπορούσε να την εκφράσει στον λόγο, που βρήκε τον δρόμο για την αέναη πορεία της επικοινωνίας όπου το στοιχείο της αναπηρίας δεν ξεχωρίζει καθόλου στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Ενας ηθοποιός ή ένας καλλιτέχνης, ζωγράφος, ποιητής, λογοτέχνης, μπορεί να έχει μια αναπηρία όπως ο οποιοσδήποτε. Δεν είναι τίποτε παραπάνω παρά ένα απλό σωματικό ζήτημα. Η αναπηρία είναι μέρος του ανθρώπου, σαν κάθε μοναδικό χαρακτηριστικό του σώματός του και της ζωής του. Αλλωστε στην θέαση του έργο του ο θεατής όχι μόνο δεν σκέφτεται τη φυσιολογία του καλλιτέχνη, αλλά και ξεχνά οτιδήποτε αφορά την αναπηρία. Ταξιδεύει στη συναρπαστική και υπέροχη διαδρομή της ίδιας της τέχνης.
Γνωρίζει, ότι το έργο, όποιο και αν είναι αυτό περιστρέφεται γύρω από τις εμπειρίες των ανθρώπων με ιδιαιτερότητα, με σωματικές ή νοητικές αναπηρίες και ίσως μέσα του να θέτει ερωτήματα για το αισθητικό αποτέλεσμα αλλά σχεδόν πάντα το αποτέλεσμα είναι καταλυτικό για τον ίδιο και την άποψή του για την ανθρώπινη ύπαρξη. Θα αναφερθώ και σε μια άλλη θεταρική ομάδα που είχα δει, την ομάδα “Εν δυνάμει”, μια ανεξάρτητη ομάδα νέων με σωματικές ή νοητικές αναπηρίες, συνομήλικων εθελοντών, γονιών και φίλων.
Είχα την τύχη να παρακολουθήσω την παράσταση «Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα». Θέμα της παράστασης ήταν η ζωή των ανθρώπων με αναπηρία, των ανθρώπων-ανεμιστήρων, απωθητικών λόγω του «θορύβου» τους και ταυτόχρονα ελκυστικών χάρη στη δροσιά που παράγουν! Τέχνη η οποία επί σκηνής μετατράπηκε από τις ξεχωριστές εμπειρίες των δημιουργών της σε μια κοινή ανθρώπινη εμπειρία, η οποία, τελικά, μπόρεσε και ξεπέρασε τα όρια της αναπηρίας και μίλησε , στην ουσία, για την εμπειρία του να είναι κανείς "άλλος", "διαφορετικός", μια κατάδυση στην ανθρώπινη κατάσταση εν συνόλω, όπου συνειδητοποιούμε πως δεν ανακαλύπτουμε μόνο ανθρώπους ικανούς για συναισθήματα, επιθυμίες και φόβους σαν εμάς, αλλά και τους ίδιους τους εαυτούς μας σε αυτούς. Τα προβλήματα των ανθρώπων με αναπηρία και της συμβίωσης μαζί τους, δεν μπορούν όπως καταλαβαίνετε να κρύβονται κάτω από το χαλί, ούτε και να εκσφενδονίζονται στις προεκλογικές εξαγγελίες για να γεννήσουν τον οίκτο και να μαζέψουν ψήφους.
Πρέπει πάντα να παρουσιάζονται στις πραγματικές τους διαστάσεις, ανεξάρτητα από το αν αυτές οι διαστάσεις είναι άλλοτε τεράστιες και άλλοτε ελάχιστες και να γίνονται κομμάτι της ζωής μας, άρα και της αισθητικής μας. Πρέπει κάποια στιγμή να οδηγηθούμε στην βαθιά και ουσιαστική ρεαλιστική σκέψη ότι κάθε άνθρωπος είναι το ίδιο σημαντικός με εμάς τους ίδιους και πως ένα άτομο με ιδιαιτερότητες, ή κινητικά προβλήματα, ή όπως ο καθένας θέλει να το ονομάζει, μπορεί να είναι δημιουργικό και παραγωγικό.
Και στην τέχνη δεν υπάρχουν αποκλεισμοί, δεν υπάρχει ο ρατσισμός του φυσιολογικού και του μη φυσιολογικού, ή καλύτερα ίσως θα πρέπει όλοι μας να επαναπροσδιορίσουμε το «τι είναι φυσιολογικό».
Το φυσιολογικό έχει να κάνει με τη φύση κάθε ανθρώπου, με ό,τι καλύτερο εκείνος διαθέτει, είτε είναι ανάπηρος είτε όχι και τότε σίγουρα θα συνειδητοποιήσουμε πως η κοινωνία μας αξίζει να μετατραπεί μέσα από την αλλαγή στην οπτική μας όσον αφορά την αναπηρία, σε ένα δημοκρατικότερο και πιο δίκαιο πεδίο δράσης με περισσότερες ευκαιρίες δημιουργίας και συμμετοχής στην πολιτιστική κοινότητα, γιατί το δίχως άλλο η ζωή είναι καλύτερη όταν τη μοιραζόμαστε όλοι μαζί δημιουργικά, χωρίς αναστολές, με ευαισθησία και με απροσδόκητο χιούμορ με κοινές τις αγωνίες και τα ανομολόγητα μυστικά των ανθρώπων που βιώνουν το αρνητικό πρόσημο του «Άλλου».