Το περιεχόμενο της φράσης <<Άτομα με ειδικές ανάγκες>> (=ΑΜΕΑ) έχει μεταβληθεί στους αιώνες σε εθνικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο της διεθνούς κοινωνίας. Σε κάθε εποχή η στάση και η αντιμετώπιση των ατόμων με ειδικές ικανότητες διαφέρει ανάλογα με τις αντιλήψεις, τα ήθη , τα έθιμα, τις ιδέες και τις παραδόσεις του κοινωνικού συνόλου.
Από την αρχαία Σπάρτη που τα παιδιά με αναπηρίες κατέληγαν στον Καιάδα ,περάσαμε στην προχριστιανική περίοδο με τα παιδιά αυτά να παραμελούνται, να καταδιώκονται ακόμη και να θανατώνονται και αμέσως μετά στην εποχή που η καλύτερη λύση για αυτά θεωρούνταν τα άσυλα και ηιδρυματοποίηση τους. Η σημερινή διεθνή κοινωνία, ιδίως του δυτικού κόσμου, επιδιώκει την αποδοχή και την υποστήριξη των ατόμων με ειδικές ικανότητες ώστε να αισθάνονται ισότιμα μέλη της κοινωνίας στην οποία ζουν.
Αυτή η προσπάθεια χρειάζεται να κινηθεί με πίστη στο γεγονός ότι αυτά τα παιδιά έχουν ειδικές δεξιότητες που αξίζει και πρέπει να καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν στο έπακρο κι όχι να είναι μέλη μιας κοινωνίας που η ίδια γεννά την αναπηρία καθώς δεν έχει την υποδομή να δώσει την απαραίτητη προσοχή στην ιδιαιτερότητα ενός ανθρώπου κι έτσι απορρίπτει και όλες τις άλλες πλευρές του. Παρ΄όλη αυτή την προσπάθεια και την διαδρομή που έχουμε διανύσει ανα τους αιώνες από την άγνοια και την σκληρότητα, σε μιας μορφής αποδοχή, δυστυχώς η αντιμετώπιση των ατόμων αυτών από την κοινωνία παραμένει αρνητική με βασικά συναισθήματα απέναντι τους τον οίκτο και την απόρριψη. Αυτό οφείλετε στο γεγονός ότι στην κοινωνία μας υπάρχουν μηχανισμοί απομόνωσης για όσους είναι διαφορετικοί και δεν ανταποκρίνονται στα ισχύοντα πρότυπα, οι οποίοι οδηγούν στο περιθώριο τα άτομα αυτά και τους στερούν τα δικαιώματά τους. Η κυριότερη αιτία είναι ο φόβος του διαφορετικού και η κοινωνική μάθηση, όπου μέσα από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης τα άτομα αποκτούν συγκεκριμένες προκαταλήψεις και στερεότυπα.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις για να εξυψώσουν τη δική τους ομάδα και να αμαυρώσουν την απέναντι ομάδα, που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι καλύτερη από την δική τους. Έτσι υπάρχει ελάχιστη έως καθόλου αλληλεπίδραση ατόμων με ειδικές ικανότητες με τα υπόλοιπα μέλη του κοινωνικού συνόλου κι αυτό τα θέτει στο περιθώριο. Συνήθως δίνεται έμφαση στις διαφορές μας από αυτά , με μια γενική ιδέα ότι είναι άτομα μη ικανά για οτιδήποτε κι εξαρτημένα απόλυτα από το άμεσο περιβάλλον τους. Μια αρκετά μεγάλη μερίδα του κόσμου αισθάνεται αμηχανία στην αλληλεπίδραση μ ένα τέτοιο άτομο ενώ δεν είναι και λίγοι εκείνοι που αντιδρούν σαν να μην υπάρχει το άτομο γύρω τους. Στους δημόσιους χώρους μια απλή παρατήρηση είναι αρκετή για να δεί κανείς τα περίεργα βλέμματα και τις αδιάκριτες ερωτήσεις για τα άτομα με αναπηρία. Επειδή όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όταν μιλάμε για ‘’κοινωνία’’ αναφερόμαστε σε μας τους ίδιους χρειάζεται να δούμε την στάση των ‘’σημαντικών άλλων’’ που δεν είναι άλλοι από τους γονείς και τα αδέρφια απέναντι σε αυτά τα άτομα.
Oι γονείς αρχικά βιώνουν ένα οδυνηρό ξάφνιασμα και αναγκάζονται να αποδεχτούν την διάγνωση. Συχνά νιώθουν άρνηση, πανικό, φόβο και ενοχή, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις όπου επιρρίπτουν ευθύνες ο ένας στον άλλο. Το αρνητικό είναι ότι τα μέλη της οικογένειας αισθάνονται ότι η κοινωνία νιώθει οίκτο γι’ αυτούς και έτσι απορρίπτουν τον εαυτό τους και το παιδί. Στην συνέχεια η συμπεριφορά απέναντι στο παιδί είναι δυνατόν να εκφραστεί ως ανοικτή απόρριψη, υποσυνείδητη απόρριψη, υπερπροστατευτική συμπεριφορά ή ασταθή συμπεριφορά. Ορισμένες φορές οι γονείς δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τη συμπεριφορά που πρόκειται να εμφανίσει το παιδί τους ή ακόμη χειρότερα έχουν λάβει λανθασμένη ενημέρωση , με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε σύγχυση και να οδηγούνται σε αρνητική στάση απέναντι στην αναπηρία. Τα αδέρφια των ατόμων με ειδικές ικανότητες βιώνουν αρκετές δυσκολίες καθώς από νωρίς αναλαμβάνουν πολλές ευθύνες , ενώ νιώθουν παραμελημένα βλέποντας την προσοχή των γονιών να είναι κυρίως στραμμένη στα αδέρφια τους. Σαν να μην έφτανε αυτό συχνά ο κοινωνικός περίγυρος τα φέρνει σε δύσκολη θέση και αυτά αναγκάζονται να υπερασπιστούν την οικογένεια τους.
Στην συνέχεια τα παιδιά αυτά έχουν ν αντιμετωπίσουν και εκφοβισμό ή επιθετική συμπεριφορά από τα υπόλοιπα παιδιά καθώς έχουν κάτι που τα ενοχλεί ή προκαλεί. Όσο για τους γονείς των παιδιών συχνά χρησιμοποιούν εκφράσεις όπως «Α τα καημένα!», «Τι τους έτυχε!», «Καλύτερα να μην κάνεις παρέα μαζί του, γιατί θα σε κοροϊδεύουν!». Οι φράσεις αυτές δείχνουν την αρνητική στάση των γονέων των ‘’φυσιολογικών’’ παιδιών απέναντι στα παιδιά με αναπηρία και δυσκολεύουν την αποδοχή τους από τους συνομηλίκους.
Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο που χαρτογραφεί την στάση μιας κοινωνίας απέναντι στα άτομα με ειδικές ικανότητες είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζονται στο εργασιακό περιβάλλον .
Αν σκεφτούμε ότι περίπου το 75% των ατόμων αυτών δεν εργάζονται μπορούμε να βγάλουμε τα συμπεράσματα μας. Φυσικά στην στάση την κοινωνίας απέναντι στην αναπηρία δεν μπορεί κανείς να μην σχολιάσει τον ρόλο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τα οποία παρουσιάζουν αυτά τα άτομα μέσα από την εικόνα του πάσχοντα και του θύματος, με στόχο να δημιουργήσουν οίκτο σε ένα συγκινησιακό και μίζερο περιβάλλον.
Τα άτομα με ειδικές ικανότητες αποτελούν περίπου το 13% του πληθυσμού και χρειάζεται να βρεθούν τρόποι να ενταχθούν ομαλά στις κοινωνικό σύνολο , στο οποίο και ανήκουν, κι όχι να φτιάχνονται ‘’ειδικοί χώροι και μηχανισμοί’’ για να απομακρύνονται όλο και περισσότερο .
Η συνειδητοποίηση της ευθύνης μας απέναντι σε αυτά τα άτομα χρειάζεται να μας οδηγήσει στην καταστροφή του αφιλόξενου και εχθρικού κοινωνικού περιβάλλοντος που τα έχουμε αναγκάσει να ζουν.
Οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τα άτομα με ειδικές ικανότητες ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας με δικαιώματα και υποχρεώσεις ,με βασικό δικαίωμα αυτό της Ζωής!